„Nie popadajmy w przesadę z tą równością” – płeć mózgu, heteronorma i mistyka naukowości

„Let’s not be too eager about equality” – brain sex, heteronormativity, and the scientific mystique The article analyses the role of brain sex in Polish public discourse of the last years. The authors of a popular book Brain Sex claim that differences between women and men stem from differences in the brain structure, and because of that they are universal and unchangeable; feminism is based on misrepresentation of science. This thesis was overtaken by right-wing journalists, as it gave scientific justification to conservative gender politics and contemplementarity – the gender ontology of the Catholic church. However, in the rightwing journalism a significant aspect of brain sex theory is silenced, namely, the claim that homo- and transsexuality result from disorders in brain development; they are unchangeable and should be accepted. Despite its conservative roots, brain sex was popularized in liberal media as well. The aura of science that accompanied this popular theory allowed to naturalize its anti-feminism and heteronormativity. This phenomenon is discussed on the basis of media activity of two Polish scientists who are popular both in right-wing and liberal media: Anna Grabowska and Jerzy Vetulani. Both present brain sex theory as objective, universally accepted truth, which is attacked in the name of the leftist ideology by ignorant activists who deny science. „Nie popadajmy w przesadę z tą równością” – płeć mózgu, heteronorma i mistyka naukowości Artykuł analizuje rolę płci mózgu w polskim dyskursie publicznym ostatnich lat. Autorzy niezwykle popularnej w Polsce książki Płeć mózgu twierdzą, że różnice między kobietami i mężczyznami wynikają z różnic w budowie mózgów, a przez to są uniwersalne i niezmienne, feminizm zaś jest oparty na fałszowaniu nauki. Teza ta została podchwycona przez prawicowych publicystów, ponieważ nadawała naukową legitymację konserwatywnej polityce płci oraz komplementaryzmowi – ontologii płci przyjętej przez Kościół katolicki. W prawicowym piśmiennictwie przemilcza się jednak istotny aspekt płci mózgu, mianowicie twierdzenie, że homo- i transseksualność wynikają z wad w rozwoju mózgu, są niezmienne i powinny być akceptowane. Mimo swoich konserwatywnych korzeni płeć mózgu była popularyzowana także w mediach liberalnych. Nimb naukowości, którym otaczany był popularny pogląd, pozwalał naturalizować związane z nim antyfeminizm i heteronormatywność. Zjawisko to omówione jest na podstawie działalności popularyzatorskiej dwojga naukowców, cieszących się popularnością zarówno w prawicowych, jak i liberalnych mediach: Anny Grabowskiej i Jerzego Vetulaniego. Oboje przedstawiali płeć mózgu jako obiektywną, powszechnie uznawaną naukową prawdę, z którą w imię lewicowej ideologii próbują walczyć nieakceptujący ustaleń nauki aktywiści